Thầy tình cờ biết cuốn tiểu thuyết “It All Adds Up: From the Dim Past to the Uncertain Future” của Nhà văn Saul Bellow, trong đó có một câu thầy khá thích.

Đó là For Darwin it was the struggle for existence that mattered; for me in those years, it was the struggle for conversation.”

trích đoạn - Nhà văn Saul Bellow

Câu in nghiêng thầy trích ra khá khó dịch sang tiếng Việt. Cụm “something that matters cũng là một dạng cách viết đặc thù trong tiếng Anh mà người dịch cần hiểu rõ.

Tiểu thuyết trên của Saul Bellow, một nhà văn người Mỹ gốc Canada từng đoạt giải Nobel. Ông và Charles Darwin không có gì liên quan, sống cũng không cùng thời. Saul Bellow viết câu này, thầy thích hiểu rằng “Với Darwin, đó là sự tranh đấu cho cái thuyết tiến hóa mà ông ấy nghĩ rằng quan trọng; còn với tôi, trong ngần ấy năm, đó là cãi sống cãi chết cho một việc vô bổ.”

Câu tiếp theo câu trên là There was no existence without it.”

Cả đoạn này For Darwin it was the struggle for existence that mattered; for me in those years, it was the struggle for conversation. There was no existence without it.”

Có thể tạm hiểu chủ quan là “Với Darwin, đó là sự tranh đấu cho cái thuyết tiến hóa mà ông ấy nghĩ rằng quan trọng; còn với tôi, trong ngần ấy năm, đó là cãi sống cãi chết cho một việc vô bổ. Mà không có nó thì chúng ta cũng chẳng ngồi đây làm gì.”

Trong tiếng Anh, “conversation” nghĩa là cuộc hội thoại (hoặc đàm luận) để trao đổi suy nghĩ, cảm xúc hoặc ý tưởng. Cách nói “to struggle for conversation” có phần mỉa mai. Ở đời, người có trí tuệ chẳng việc gì mà phải tranh đấu để hơn nhau “con chữ”.

Câu trên đúng là lối viết đa nghĩa rất triết lý của nhà văn Saul Bellow. Dịch một văn bản văn chương, nhất là những tác phẩm giàu tính triết lý là việc cực kì khó khăn, nếu không muốn nói là không thể.

“ON THE ORIGIN OF SPECIES” – MỘT TỰA SÁCH PHỔ BIẾN CHƯA ĐƯỢC DỊCH SÁT NGHĨA?